PENILAIAN IMPAK ALAM SEKITAR (EIA)
KEFAHAMAN TENTANG EIA
Penilaian
Impak Alam Sekitar (EIA) adalah suatu kajian untuk mengenalpasti, meramal dan
menghuraikan akan kebaikan dan keburukan sesuatu cadangan projek pembangunan
yang menuntut keperluan adanya hubungan komunikasi di antara pihak-pihak
terlibat iaitu masyarakat setempat, pemaju dan pihak berkuasa bagi melicinkan
keadaan. Selain itu, menurut Muhammad Rizal R dan Kadir A (2002), EIA juga
merupakan satu kajian mengenalpasti, meramal, menilai dan mendapatkan informasi
melalui komunikasi yang dibuat terhadap pihak-pihak terlibat, yang mana ianya
berkaitan dengan kesan terhadap alam sekitar yang berpunca dari cadangan projek
pembangunan serta menyenaraikan langkah-langkah mitigasi sebelum projek
pembangunan berkenaan diluluskan dan beroperasi.
PRINSIP EIA
Perspektif
Penilaian Impak Alam Sekitar (EIA) telah menetapkan beberapa prinsip asas
dengan tujuan untuk melindungi alam sekitar melalui cara pencegahan. Menurut
Jabatan Perlindungan Alam Sekitar, dalam rujukan 499: Ordinan Impak Alam
Persekitaran, No. 1/2002. prinsip-prinsip asas PIAS adalah seperti berikut:-
Prinsip
satu ialah perancangan proaktif dan menetapkan keputusan. Proses EIA adalah
alat perancangan proaktif untuk mengelak masalah yang timbul dan kesan
persekitaran yang menyebabkan kerugian pada awalnya atau pengalaman yang pernah
dialami dalam pembangunan yang dirancang.
Prinsip
dua ialah penghindaran dan pencegahan persekitaran buruk yang timbul. Menurut
Scott Wilson Ltd. (1996), proses EIA bertujuan untuk mengelak dan mencegah
kesan persekitaran yang buruk melalui projek yang dicadangkan dan yang
dirancang.
Prinsip
tiga ialah memberi kesan positif terhadap keputusan yang dibuat seawal yang
mungkin dan berfikiran proaktif tentang pilihan dan alternatif yang terbaik.
Menurut Sadler B (1996), ini sangat penting untuk memudahkan setiap usaha bagi
meningkatkan prestasi persekitaran yang ingin dicapai pada tahap awal projek
perancangan kemudian pada tahap seterusnya iaitu projek pembangunan untuk hasil
yang memuaskan.
Prinsip empat ialah proses projek kitaran
sepanjang hidup. Proses EIA haruslah melibatkan suatu tindakan yang dinamik
untuk mengenalpasti dan meramal kemungkinan kesan persekitaran yang akan buruk
daripada pembangunan yang telah dirancang bagi mengembangkan langkah-langkah
untuk mengelak, mencegah dan mengurangkan masalah persekitaran.
Prinsip
lima ialah membuat cadangan penguatkuasaan EIA. Cadangan EIA haruslah rasional,
praktikal dan berkesan, dengan memberi maklumat tentang 5W ( seperti : apakah
tindakan yang akan dilaksanakan, oleh siapa, bila, di mana dan mengapa) dan
dengan definisi yang jelas mengenai tanggungjawab untuk melaksanakan
langkah-langkah yang dicadangkan. Tindakan yang dicadangkan haruslah mudah bagi
mengelakkan masalah persekitaran yang merugikan daripada berlaku.Prinsip enam
ialah fleksibel yang telus, dengan penyertaan awam serta kemampuan untuk
mengadaptasi perubahan. Proses EIA haruslah telus dan mengutamakan penyertaan
awam.
KEPENTINGAN EIA
1 Memberi
suatu rumusan yang tepat terhadap tindakan di dalam perancangan pembangunan.
Menurut
J. Glasson et.al (1995), perkembangan EIA dengan pesat di serata dunia dalam
aspek pengurusan alam sekitar menyebabkan pemaju merasakan EIA menjadi
penghalang dalam menjayakan sesuatu projek pembangunan kerana terpaksa menunggu
kesemua proses EIA selesai tanpa menyedari sebenarnya EIA membantu mereka
mencari keputusan tepat terhadap tindakan dalam perancangan daripada berlakunya
impak negatif alam sekitar. Menurut Muhammad Rizal R dan Kadir A (2002),
pemaju,penduduk setempat dan pihak berkuasa dapat berbincang bagi mendapat
rumusan yang tepat tanpa memberi kesan keburukan kepada alam sekitar, misalnya
dalam projek pembinaan Empangan Kelau, Raub, Pahang yang telah disebarkan
secara meluas di akhbar tempatan dan dipamerkan di tempat strategik selama
sebulan untuk mendapatkan maklum balas dan ulasan daripada orang ramai serta 30
taklimat diadakan di antara orang asli dan pihak pengendali projek disamping
pemberian pampasan satu banglo, enam ekar tanah dengan milik individu dan enam
ekar tanah untuk buah-buahan di Sungai Bilut seluas 800 ekar yang menelan
belanja RM37 bilion setelah mendapat persetujuan 85.4 peratus ketua isirumah
orang Asli Kampung Temoi serta elaun bulanan berjumlah RM638 selama 48 bulan
dan ganti rugi RM1.5 juta untuk bangunan, tanah, sayur-sayuran dan lain-lain
sebelum dirujuk kepada lapan pakar yang telah dilantik oleh Jabatan Alam
Sekitar sebelum diluluskan pada 24 Feb 2001 menurut Mohd Zawawi dalam akbar
Bernama 27 Ogos 2010.
2 Kaedah
dan cara untuk ke arah pembangunan yang berterusan
Menurut
Muhammad Rizal R. dan Kadir A. (2002), EIA memainkan peranan sebagai suatu
kaedah dan cara bagi menggelakkan masalah pencemaran alam sekitar yang berpunca
daripada aktiviti-aktiviti pembangunan yang dijalankan oleh pihak pemaju
Pembangunan yang berterusan perlu bagi memelihara alam sekitar daripada
gangguan dan pencerobohan oleh pencemaran. Menurut Laporan Brundtland 1987
dalam Muhammad Rizal R. dan Kadir A. (2002) mendefinisikan pembangunan yang
berterusan sebagai “pembangunan yang memenuhi kepada kehendak keperluan di masa
sekarang tanpa mengancam keupayaan generasi akan datang untuk memenuhi
keperluan mereka”.
Satu
contoh kajian kes ialah di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur yang menggunakan
EIA sebagai panduan untuk menjalankan pembangunan di kawasan tersebut. Pihak
berkuasa iaitu Dewan Bandaraya Kuala Lumpur telah menetapkan beberapa
kriteria-kriteria tertentu sebelum pihak pemaju mahu membuat pembangunan di
kawasan tersebut. Kawasan yang menjadi perhatian utama pihak DBKL ialah di
kawasan bukit dan cerun. Menurut Dewan Bandaraya Kuala Lumpur, Kementerian
Wilayah Persekutuan Dan Kesejahteraan Bandar (2010), garis panduan yang telah
disediakan haruslah dipatuhi oleh semua pihak terutamanya agensi pelaksana,
pemaju, dan pihak awam sebagai panduan dalam merancang, membangun dan
menyelenggara tapak-tapak di kawasan bukit dan cerun serta kawasan sekitarnya
garis panduan tersebut meliputi beberapa skop iaitu garis panduan ini diguna
pakai untuk semua tapak pembangunan yang terletak di WPKL, garis panduan ini
diguna pakai oleh DBKL semasa mempertimbangkan dan membuat penilaian ke atas
permohonan kebenaran perancangan yang dikemukakan melalui Urus Setia Pusat
Setempat (OSC) DBKL dan garis panduan ini hanya melibatkan
permohonan-permohonan baru yang belum memperoleh kelulusan pembangunan.
3 Menjadi
sumber maklumat informasi
Menurut
Muhammad Rizal R. dan Kadir A. (2002), EIA juga memberikan tindakan-tindakan
alternatif bagi mengatasi kesan-kesan negatif terhadap alam sekitar
Maklumat-maklumat yang didapati daripada EIA boleh digunakan oleh pihak pemaju
untuk mengelakkan pencemaran alam sekitar yang serius dengan mengubah kaedah
pembangunan yang sedia ada kepada lebih mesra alam. Orang ramai juga dapat
mengetahui situasi semasa mengenai alam sekitar yang berada di sekeliling
mereka dengan maklumat yang telah disediakan. Contohnya jika berlaku tanah
runtuh di kawasan pembinaan yang dikelilingi oleh rumah orang ramai, ini boleh
menyebabkan kemalangan jiwa jika masyarakat di kawasan tersebut tidak tahu
mengenai perkara tersebut. Oleh itu, betapa pentingnya EIA ini untuk memberi
informasi. Menurut Dewan Bandaraya Kuala Lumpur, Kementerian Wilayah
Persekutuan Dan Kesejahteraan Bandar (2010), contoh kes kajian ini ialah di
WPKL yang memerlukan maklumat yang tepat dalam ketinggian bukit dan cerun yang
hendak dibangunkan perkara ini perlu dipandang dengan serius kerana pihak
berkuasa ingin mengelakkan bahagian-bahagian sensitif di kawasan tersebut
terganggu yang akan menyebabkkan pencemaran alam sekitar.
4 Unsur-unsur
analisis dan penilaian ekonomi EIA
Menurut
Megat Kamil Azmi (2010), EIA when integrated into the existing planning and
dicision making structure provides additional information towards a better
decision making. Jadi ini jelas bahawa melalui maklumat yang didapati melalui
EIA dapat membantu pemaju-pemaju menjimatkan wang dan masa. Terdapat sesetengah
pihak cuba memberikan pendapat dan penilaian mereka sendiri mengenai EIA yang
kadang kala memerlukan prosedur yang merumitkan. Contohnya, pihak pemaju
mendapati bahawa kos bayaran Fees Perkhidmatan Laporan EIA yang dikenakan oleh
pihak jurutera di Malaysia adalah tinggi berbanding dengan bayaran fees bagi
penyediaan laporan EIA di negara lain. Hal ini dapat dilihat berdasarkan
maklumat daripada sebuah syarikat pemaju, Cas Fees Laporan EIA di Malaysia
adalah 3 kali ganda lebih tinggi berbanding dengan Cas Fees Laporan EIA yang
sama disediakan di negara Indonesia atau di negara Thailand. Malah daripada
aspek dalaman di Malaysia, kadar bayaran fees ini berbeza-beza mengikut tempat
bagi projek pembangunan yang sama. Pihak pemaju juga merasa terkilan kerana
kadar bayaran fees khidmat yang tinggi ini tidak menjanjikan kelulusan dari
pihak jabatan-jabatan kerajaan. H. Apabila keadaan ini berlaku, pihak pemaju
terpaksa mengeluarkan sejumlah kos lagi sama ada untuk melantik jurutera lain
atau jurutera yang terlibat untuk menyediakan laporan EIA semula. Menurut Mohd
Nadzri Jaafar (1998), dari segi penilaian ekonomi ini juga, kita dapat lihat
bahawa laporan EIA ini juga agak merumitkan kerana syarat-syarat yang dikenakan
sehinggakan boleh berlakunya peningkatan kos kepada pihak pemaju. Misalnya,
syarat pelupusan buangan sisa tumbuhan dan binaan hendaklah dibuang di tapak
pelupusan yang dibenarkan oleh Pihak Berkuasa Tempatan, sedangkan tapak
pelupusan tersebut terletak jauh berpuluh-puluh kilometer mengakibatkan kos
pengangkutan yang tinggi perlu dikeluarkan oleh pihak pemaju. Begitulah senario
yang dapat dilihat mengenai rasa tidak puas hati pihak pemaju mengenai laporan
EIA yang agak merumitkan dan memerlukan prosedur yang terperinci. Menurut
Arthur Getis (2009),in sprawling urban industrial societies, the cultural
landscape has come to outweigh the natural physical environment in its on
people’s daily lives.Sememangnya pembangunan yang dicipta hari ini memerlukan
kawalan agar masalah alam sekitar tidak berlaku.
KESIMPULAN
Kesimpulannya,
EIA ataupun Environment Impact Assessment merupakan suatu kaedah yang berkesan
yang mampu menjadi wadah atau medium bagi membuat penilaian sesuatu projek
pembangunan itu sama ada sesuai dilaksanakan ataupun tidak berdasarkan
penilaian kepada kesan alam sekitar. Semua pihak sama ada pemaju,
Jabatan-jabatan yang terlibat dan masyarakat harus berganding bahu bagi
memastikan suatu pembangunan itu bersifat lestari alam agar alam sekitar kita
terpelihara dan menjamin kehidupan yang sejahtera.
